डोट्यालि लोक साहित्यमाइ फूल भमौरी

साहित्य सुन्नर बनौन्या तैको भाव मात्तरै नाइ हो, तैका रस छन्द,अलङ्कार जसा गुण लै उति महत्व राख्दान। लोक साहित्य सम्बन्धित ठौर,ताॅका मान्स, उइ ठौरको वातावरण सितलै जोडियो हुन्छ। तैले समाजकि पछ्याण गराउछ। बिभिन्न विधा-उपविधान भितरि सम्बन्धित विषयवस्तु अफना अफना विचार अनुसार मान्सनले अभिव्यक्त गद्दान। लोकगित याॅ का लोक साहित्यको छुट्ट्याउन नसकिन्या विधा हो ।लोकगितका भौत प्रकार छन। बनबेत अफना मनका उदगार भण्ण्या लोक गितका केइ नमूना याॅ दिइना छन। एक फूलमाइ बस्याका भमौरालाइ बिषय बनाइ मान्सनले अफनि अभिव्यक्ति गिदमाइ कस्या दिइ राखिछन–‘

१) फूलफुलि ढकमक भैछ भमौरा रिट्टान। कैको मन कसोब हुन्छ कोइ चुणि खित्तान। ।

२)खीमानन्द वडू उसोइ छ कि बगाई हालि सैलोडाकि पुल। निक्करि त नाइ पछिण्या हो कि घण्टि फूल।।

३)रघुनाथ जोशी फूलमाइ भमौरो बस्यो कुलमा बिकृति दिलमाइ सैतान बस्यो सकिनि संस्कृति। ।

४)नारायण दत्त भट्ट त्रिसुल वन गोयला पाक्या,फल्ल्या पानिकेला । मुइलै सम्जेइ कालि भमौरी फूल्मा बस्न्या बेला।।

५)चन्द्रकला पन्त राता राता फूल कती वनमाइ फुलेका। फूलमाइ भमौरा जति गितगाइ झुलेका। ।

६)रामचन्द्र चाड पारिवन धुङ्याड़िवन दरूवा सेटा सेटि। जनदिन फूलमाइ मःथ्यो हम थ्या केटा केटि। ।

७)प्रेमप्रकाश जोशी शास्त्री औजस क्याकिलाइ पाउनौ हातमा जस भया। मौरो आफूइ घुमि आउँछ फूलमा रस भया ।।

८)जगदीशप्रसाद भट्ट बासुलि बाँसकि निकि ढोल्ङा खमौराकि। मुइलै सम्जेइ कालि भमौरी फूल्मा बस्न्या बेला। ।

९)बिरेन्द्र ओझा लाल फूल बस्याकि मौरि क्या निकि धेकिछे । मायामा भुल्याको जीव कसेरि बसिछ।

१०)कलौनी एस राज छडक्या नजर रूप्स्या दन्त कपाल रामड़ो केश। फूल पाया मःखान जान्थ्या भमौरिका भेष। ।

#मथिमुणिका लोक अभिव्यक्तिन माइ फूल भमौरीलाइ विषय बनाइ विविध धारणा अभिव्यक्त होइ रयान। सामान्य अर्थमाइ/ रूपमाइ फूल सुन्दरताको प्रतिक हो। तैका प्राकृतिक गुणले मौरा भमौरानलाइ आफूतिर खैचन्छ। मौरा भमौरा फूलको रस मः खनाइ औनान।यो एक प्राकृतिक गुण हो, धर्म हो ।लाक्षणिक रूपमाइ सून्नर नायिका रूपि फूलमाइ मौरा-भमौरारूपि नायकको आसक्ति हुन्छ।”फूलपाया मः खान जान्थ्या भमौरिका भेष “कति गैलो वचन छ।उपमा रे रूपक अलंकार उसैमाइ शृङ्गार रस। फूल रे भमौरिको माया, फूलमाइ भमौरा गित गाइ झुलेका,मौरि आफूइ घुमि आउछ फूलमा रस भया,एकैनि मरनु होइजाउ फूल भमौरिको, फूलफूलि ढकमक्क भै छ भमौरा रिट्टान, आहा!हमरा लोक साहित्यका एक नान चाल धेकन्जा एकै कुरडी कति निक्करि अलग अलग ढपले भण्ण सकिन्या रैछ। एक भणाइ छ-” वाक्यम् रसात्मकम् काव्यम्” कति रसिला छन मथिमुणिका लोक वचन। अभिधात्मक भाव सितै लक्षणालै सङ्ङै छ भण्या अनुप्रास माइ अफनुपन छ-केटा-केटी,सेटा-सेटि,रिट्टान-खित्तान, केला-बेला, भमौरा-खमौरा,केस-भेस। एक तिर दृष्टान्त छ अर्खातिर दृश्य योइ हो हमरा लोक साहित्यकि एक उत्कृष्टता। यिनै गिदनमाइ केइ स्थानियता छ-त्रिशुल गोयला पाक्या फल्ल्या पानिकेला। बैतडिमा रहेको ग्वाल्लेक केदारको धुरो त्रिशुल भणि छ फल्ल्या ताइका जंङ्ङलकि एक ठौर हो। ग्वयला र पानिकेला प्रशिद्ध वनफल हुन। केइ ज्ञान लै छ “बासुलि बाँस कि निकि ढोल्ङा खमौराकि “,धुङ्ङ्याडि वन दाउरा सेटासेटी स्थिति बोध हो ।गितनको अभिधात्मक पक्ष हो। गिदारा भण्णान – “घर मौरि छाडेर गयो बन मौरिको रन्को, कसरि बान्नु मै चिणौ यै उदर्या मन्को “कति गैलो भाव छ यै गिदको। परदेशिया ले ज्वान श्रीमति घर छाडि जान्छ, घर बिरहिणि को मन उदरि रै छ कस्या मन थामौ होइरैछ। फूलै जनि ढकमक्क भयि ज्वानिउ धेकि बन मौरा लोपिनान। यिसा गैला साहित्यिक सम्पदा छाडिबरे अच्याल हुरहुर फुरफुरमाइ नच्चारयान।