निर्मला हत्या प्रकरणको तीन वर्ष, कहाँ पुग्यो अनुसन्धान ?

निर्मला हत्या प्रकरणको तीन वर्ष, कहाँ पुग्यो अनुसन्धान ?
महेन्द्रनगर ।
कञ्चनपुरकी १३ वर्षीया बालिका निर्मला पन्तको बलात्कारपछि हत्या भएको तीन वर्ष पुरा भएको छ । १० साउन २०७५ मा विद्यालयको गृहकार्य गर्न साथीको घर गएकी भीमदत्त नगरपालिका–२ की बालिका निर्मलाको अर्को दिन बलात्कार पछि हत्या गरिएको अवस्थामा शव उखुबारीमा भेटिएको थियो ।
बलात्कार जस्तो जघन्य अपराध भएको तीन वर्ष बितिसक्दा पनि अपराधी पहिचान हुन सकेको छैन । निर्मलाको शव भेटिएको दिन देखिनै अनुसन्धानमा जुटेको कञ्चनपुर प्रहरीले अहिलेसम्म घटनामा संलग्न अपराधीबारे कुनै ठोस प्रमाण जुटाउन सकेको छैन ।
घटनाको अनुसन्धानमा संलग्न विभिन्न टोलीले घटनाबारे विभिन्न माध्यमबाट प्राप्त हुने सूचनालाई पछ्याउँदै सूक्ष्म ढंगले अनुसन्धान गरिरहेको दाबी गरेका छन् ।
तीन वर्षको अवधीमा प्रहरीले डिएनए परीक्षण, शंकास्पदको बयान, शंकास्पद व्यक्तिहरुमाथि सूक्ष्म अनुसन्धान ग¥यो । तर प्रहरीको अनुसन्धान अहिलेसम्म पनि अपराधीको छेउछाउ पुग्न सकेको देखिँदैन् । प्रहरीले अनुसन्धान गरिरहेको जनाए पनि अनुसन्धान कुहिरोको कागजस्तो आफैमा रुमलिइरहेको देखिन्छ ।
सुरुमा घटनाको अनुसन्धानमा प्रहरीले गरेको गल्तीका कारण अनुसन्धान झन्झटिलो बनेको र रहस्यमयी जस्तो बन्न पुगेको अनुसन्धान टोलीको निष्कर्ष छ ।
निर्मला हत्याकाण्डमा प्रहरी निकै आलोचित भयो । अनुसन्धानमा उच्च छवि बनाएको सिआइबी पनि घटनाको प्रमाण लुकाउन खोजेको आरोपमा फस्यो । प्रहरी इतिहास मै पहिलो पटक सिआइबी पनि अनुसन्धानमा चुक्न पुग्यो ।
यसले नेपाल प्रहरीको अनुसन्धान प्रक्रियामा नै प्रश्न चिन्ह खडा भएको छ । निर्मला हत्याका वास्तविक दोषी पहिचान हुन नसक्दा प्रहरीप्रतिको जनताको विश्वास घट्दै गएको छ ।
स्थानीय सरस्वती माध्यमिक विद्यालयमा कक्षा ९ मा पढ्ने पन्तको बलात्कारपछि हत्याको विरोधमा उनको पक्षमा न्याय माग्दै कञ्चनपुरसहित देशैभर प्रदर्शन भयो । हत्याको विरोधमा महेन्द्रनगरबाट शुरु भएको प्रदर्शन देशैभरि फैलियो ।
मुख्य अभियुक्त भनेर मानिसिक अवस्था ठीक नभएका स्थानीय दिलीपसिंह बिष्टलाई सार्वजनिक गरेपछि महेन्द्रनगरमा भइरहेको आन्दोलनले उग्ररुप लियो ।
स्थानीयको आन्दोलन चर्किएपछि प्रहरीले आन्दोलन दबाउन लाठी र अश्रुग्यासमात्रै प्रहार गरेन, गोलीसमेत चलायो । प्रहरीको गोली लागि दुई दर्जन आन्दोलनकारी घाइते भए भने स्थानीय युवा सन्नी खुनाले ज्यान नै गुमाउनु प¥यो ।
स्थानीयको दबावपछि एसपी डिल्लीराज विष्टका छोरा किरण विष्ट र आयुश विष्ट तथा दिलिप सिंह विष्ट, प्रदीप रावल र विशाल चौधरी लगायत झण्डै ८० जनाको डिएनए परिक्षण गरियो । तर उनिहरुको डिएनए रिपोर्ट निर्मलाको भेजाइनल स्वाबसँग मेल खाएन ।
तीन वर्षसम्म पनि निर्मलाका अपराधी पहिचान हुन नसक्दा अब त परिवारले पनि न्याय पाउने आशा मारेको छ । ‘दोषीलाई कारबाही गर्ने सबैले आश्वासन दिए । तर यत्तिका समय भैसक्दा पनि छोरीले न्याय पाउन सकिनन ।’ आमा दुर्गादेवीले भनिन्, ‘अब त न्याय पाउने आशा पनि कम हुदै गयो ।’

अनुसन्धान प्रगति जहाँको तहीँ, के गर्दैछ प्रहरी ?

निर्मला बलात्कार तथा हत्या प्रकरणकोे अनुसन्धान प्रगति ‘शून्य’ जस्तै छ । घटना घटेको तीन वर्ष बितिसक्दा पनि अपराधीको पहिचान हुन सकेको छैन । नेपाल प्रहरीको अनुसन्धान ‘कुहिरोको काग’ जस्तै भएको छ ।
झण्डै ५ सय २९ जना शंकास्पद मानिएकाहरुसँग बयान लिइएको छ भने ८० जनाको डिएनए परीक्षण गरिएको छ । तर तीन वर्षको अवधिसम्म पनि अपराधीसम्म पुग्ने दरिलो आधार भेटाउन सकेको छैन, प्रहरीले । यसले गर्दा यो प्रकरण नेपाल प्रहरीका लागि नै पेचिलो बनेको छ ।
उता जिल्ला प्रहरी कार्यालय कञ्चनपुरका एसपी उमाप्रसाद चतुर्बेदीले घटनालाई पहिलो प्राथमिकता दिएर गहन रुपमा अनुसन्धान भइरहेको बताए ।
‘यो घटनाको अनुसन्धानलाई हामीले प्रमुख प्राथमिकतामा राखेका छौँ । त्यसका लागि छुट्टै टीम सक्रिय छ ।’ उनले भने, ‘तर निष्कर्षमा पुग्ने ठोस प्रमाण भेटाउन सकिएको छैन । दोषी पुस्ट्याउने प्रमाणको खोजीमा छौँ ।’
यो प्रकरणको अनुसन्धानका लागि जिल्ला प्रहरी कार्यालयको टोलीसंगै सीआइबी लगायत अनुसन्धान टोली सक्रिय छन् । परिणाम आउन ढिला भएपनि आफूहरुले वस्तुपरक तरिकारले अनुसन्धान गरिरहेको प्रहरीको दाबी छ । शंकास्पद मानिएका बिषयको निरन्तर अनुसन्धान गर्ने काममा भइरहेको प्रहरीले जनाएको छ ।
निर्मला प्रकरणमा अपराधीसम्म पुग्ने दरिलो आधार डिएनए परीक्षण मात्र नै हो । पछिल्लो समय डीएनएमा पनि प्रश्न उठेको छ । घटनाको अनुसन्धानका लागि राष्ट्रिय विधि विज्ञान प्रयोगशालाका पूर्वनिर्देशक जीवन रिजालको संयोजकत्वमा गठन गरिएको तीन सदस्यीय समितिले डीएनएलाई प्रमाणका रुपमा लिन नमिल्ने समेत ठहर गरेको छ ।

छ सिडिओ, चार एसपी फेरिए
निर्मला बलात्कार तथा हत्या प्रकरण पश्चात् मात्रै कञ्चनपुरमा छ सिडिओ र चार एसपी फेरिए । निर्मला प्रकरण चलेका बेला कुमारबहादुर खड्का यहाँ सिडिओ थिए ।
२०७५ भदौमा उनि कञ्चनपुरबाट बिदा भए । त्यसपछि २०७५ भदौ ५ मा तारानाथ अधिकारी सिडिओका रुपमा आए । उनि पनि चार महिनामै फर्किए । अधिकारीपछि सहायक सिडिओ रहेका शंकरबहादुर विष्टले दुई महिना जिल्लाको प्रशासनिक जिम्मेवारी सम्हाले ।
पछि सिडिओका रुपमा सुशील वैद्य आए । त्यसपछि नुरहरी खतिवडा र राम कुमार महतोले कञ्चनपुरमा प्रशासनिक नेतृत्व सम्हालेका थिए । अहिले राम प्रसाद पाण्डे सिडिओ छन् ।
प्रहरी प्रमुख एसपी फेरिने दर पनि यहाँ उतिकै मात्रामा छ ।निर्मला प्रकरणका बखत प्रहरी प्रमुख एसपी डिल्लीराज विष्ट थिए । उनी निर्मला प्रकरणमा प्रमाण नष्ट गरेको भन्दै सेवाबाट बर्खास्तीमा परेका थिए ।
यद्यपी प्रमाण नष्ट र यातना मुद्धा खेपेका एसपी विष्ट सहित ८ प्रहरीले २०७७ साउन १५ गते जिल्ला अदालत कञ्चनपुरबाट सफाइ पाएका थिए ।
विष्टपछि निर्मलाको आन्दोलन चर्केका बेला एसपी कुवेर कडायतलाई जिम्मेवारी दिइयो । उनि पाँच महिना मात्रै यहाँ बसे । त्यसपछि २०७५ फागुन १५ मा जिल्ला प्रहरी प्रमुखको रुपमा एसपी दिनेश आचार्य आए ।
उनी २०७६ पुस ९ गते सरुवा भएर गए । त्यस पछि एसपी मुकुन्द मरासिनीले कञ्चनपुर प्रहरीको प्रमुखको जिम्मेवारी सम्हालेका थिए । अहिले कञ्चनपुर प्रहरीको प्रमुखमा एसपी उमाप्रसाद चतुर्बेदी छन् ।

नयाँ नेतृत्वले जगाएको आशा
निर्मला प्रकरणको तीन वर्षको अवधिमा नेपाल प्रहरीले तीन जना प्रहरी महानिरीक्षक (आइजिपी) पायो । तत्कालीन आइजिपी सर्वेन्द्र खनालको कार्यकालमा घटना भएको थियो ।
प्रहरीको शाखमा प्रश्न उठाएको प्रकरणको अनुसन्धानले तत्कालीन आइजिपी सर्वेन्द्र खनाल, ठाकुर प्रसाद ज्ञवालीको कार्यकालमा सफलता पाउन सकेन । यो प्रकरणको सफल अनुसन्धान गरेर प्रहरीको शाख बचाउने जिम्मेवारी अहिले आइजिपी शैलेश थापाको काधमा आएको छ ।
यस्तै कञ्चनपुर आएर यो प्रकरणको अनुसन्धान गरेका केन्द्रीय अनुसन्धान ब्यूरो (सीआईबी) का एसपी उमाप्रसाद चतुर्बेदी अहिले कञ्चनपुर प्रहरीको प्रमुख छन ।
उता नेपाली कांग्रेसको नेतृत्वमा नयाँ सरकार पनि गठन भएको छ । गृहमन्त्री राम बहादुर थापा रहेको बेला घटना घटेको थियो ।
अहिले गृहमन्त्री नेपाली कांग्रेसका नेता बालकृष्ण खाँड रहेका छन् भने सुदूरपश्चिमबाटै राष्ट्रिय राजनीतिमा प्रतिनिधित्व गर्ने कांग्रेस सभापति शेर बहादुर देउवा प्रधानमन्त्री छन् ।
निर्मलाको न्यायको माग गर्दै कांग्रेसले पनि आन्दोलित भएको थियो । नयाँ नेतृत्व पाएसँगै आमनागरिकले निर्मला हत्याकाण्डको वास्तविकता बाहिरिने आशा गरेका छन् ।